Rys historyczny parafii Józefów

Nierozłącznym elementem zabudowy każdej miejscowości, są wznoszone między domostwami miejsca kultu religijnego. Trudno w historii Polski wyobrazić sobie miasto, w którym nie byłoby kościoła lub kaplicy.

Parafia Józefów wzmiankowana jest na rok 1717. Powtórna erekcja parafii miała miejsce 22. 01.1723 roku na miejscu dawnej parafii unickiej w Nepryszu.

Parafia swoim zasięgiem obejmowała następujące miejscowości: Józefów, Długi Kąt, Górniki, Hamernia, Hucisko, Majdan Nepryski, Majdan Sopocki, Nowiny, Oseredek, Pardysówka, Stanisławów, Ulów oraz Potok Senderki. W ciągu lat terytorium parafii uległo zmniejszeniu (powstała nowa parafia w Majdanie Sopockim, a ponadto odłączono Ulów do parafii Łosiniec i Hucisko do parafii Krasnobród). Jeszcze w XIX wieku przy parafii istniał dom opieki dla starców (dawny szpital parafialny). W czasie erekcji parafii założono bractwo różańcowe. Budowę drewnianej świątyni na obszernym podmurowaniu rozpoczęto już w 1719 r., a w dwa lata później trwały prace snycerskie przy ołtarzu głównym i dwóch ołtarzach bocznych. Pierwszy tytuł kościoła brzmiał Św. Józef. W 1728 r. biskup chełmski Jan Feliks Szaniawski dokonał konsekracji świątyni, dodając drugi tytuł Niepokalanego Poczęcia N.M.P. Fundatorem kościoła był Ordynat Tomasz Józef Zamoyski.

Pierwszym proboszczem parafii był ks. Wojciech Józef Zieliński, kolejnymi byli ks. Sebastian Krzywkowski i ks. Błażej Kałużyński, dzięki któremu wykonano w kościele podłogę i pomalowano ławki.

W latach 1762- 1784 proboszczem józefowskim był ks. Antoni Solecki, który otrzymał na dalsze lata od Ordynata beneficjum. W 1772 do parafii Józefów należały następujące wsie: Majdan Nepryski, Pardysówka, Górniki, Ruda Sopocka (później Hamernia), Nowiny, Majdan Sopocki, Podrusów.

W akcie erekcyjnym proboszczowie józefowscy otrzymali od Ordynata ośmiu poddanych uprawiających pole i 6 zagrodników. Poddani zobowiązani byli do pracy na folwarku plebańskim 1 dzień tygodniowo oraz świadczeń w naturze (jaja i grzyby). Księża zobowiązywali swoich poddanych do straży nocnej przy kościele. Podstawą materialną utrzymania parafii były dziesięciny płacone przez parafian, dochód z gruntów plebańskich oraz wsparcie finansowe Ordynata. Duchowni jozefowscy mogli korzystać także z lasów Ordynata „na opał, płoty i budowę”. Mieszkańcy Józefowa zwolnieni byli z płacenia dziesięciny. W XIX parafia miała wielu proboszczów, którzy oprócz pracy duszpasterskiej wspomagali biednych, dbali o edukację parafian. W pierwszej połowie XIX wieku ks. proboszcz Maciej Borkowski przy znacznej pomocy Ordynata wyremontował kościół i wybudował nową plebanię. W latach 50 tych powstała nowa dzwonnica, która przetrwała do naszych czasów. Na początku lat 60 tych XIX wieku wymurowano wokół cmentarza kościelnego ogrodzenie

z kapliczkami i bramką utworzoną z dwóch słupów kamiennych, na których znajdują się rzeźby św. Dominika i św. Scholastyki z miejscowego kamienia.
W 1883 r. proboszcz józefowski- ks. kanonik Seweryn Trembiński zainicjował budowę nowej świątyni. Kamień węgielny pod budowę nowej świątyni został wmurowany i poświęcony w październiku 1884 r. W dwa lata później budowa kościoła została ukończona. Jest to do dziś istniejący jednonawowy kościół w kształcie krzyża, zbudowany z białego kamienia józefowskiego z dodatkiem cegły w stylu neobarokowym, o łukowym sklepieniu nawy. Od strony północnej przylega do nawy zakrystia i skarbiec, wieńczą zaś gmach świątyni dwie wieże. Wyposażenie wnętrza nowego kościoła częściowo przeniesiono ze starego, drewnianego. Na uwagę zasługują m.in. dwa XVIII- wieczne obrazy w ołtarzu głównym, przedstawiające Niepokalane Poczęcie NMP i M. Boską Różańcową, rzeźby: św. Apostołów Piotra i Pawła, po bokach z r. 1930 (fundacji Pauliny Krzaczek). Kościół posiada 5 drewnianych ołtarzy bocznych: 1. po prawej stronie MB Nieustającej Pomocy, neobarokowy z dwoma kolumnami. Obrazy: św. Franciszka pod krzyżem (u góry), MB Nieustajacej Pomocy i św. Anny (na zasłonie). Figury gipsowe św. Antoniego Padewskiego i św. Franciszka Ksawerego; 2. św. Józefa, neobarokowy, z obrazem Serca Pana Jezusa (na suknie) z roku 1930 (fundacji Magdaleny Lal) i św. Józefa- na zaslonie, u góry obraz św. Ambrożego; 3. Przemienienia Pańskiego, barokowy, ze starego kościoła, z obrazem Przemienienia Pańskiego, a u góry zabytkowy obraz Ecce Homo; po lewej stronie kościoła ołtarze: 4. Pana Jezusa Ukrzyżowanego
(z drewnianym krucyfiksem zasłanianym obrazem św. Jana Chrzciciela z roku 1951 roku- fundacji Janiny Grzyb); 5. św. Antoniego, barokowy, przeniesiony z poprzedniego kościoła (obrazem św. Antoniego), u góry obraz św. Kajetana. Chrzcielnica barokowa. Dwie kamienne, barokowe kropielnice.

Obszar parafii józefowskiej w 1919r. uległ zmniejszeniu, wydzielono z niej nową parafię Majdan Sopocki. W składzie parafii józefowskiej pozostały osada Józefów, wsie: Borowina, Długi Kąt, Fryszarka, Górniki, Hamernia, Majdan Nepryski, Morgi, Pardysówka, Potok- Senderki, Stanisławów, Szopowe, kolonie: Czarny Las, Pastuszki, Siedliska oraz folwark Izbice.

W okresie międzywojennym w 1922 r. i 1938 r. parafia ufundowała dwa dzwony, również w 1929 r. zostały zainstalowane 18- głosowe organy. W 20 rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę został zbudowany Dom Parafialny, który był miejscem spotkań młodzieży. Znajdowała się w nim również biblioteka parafialna.

Przez cały okres międzywojenny proboszczem był ks. Seweryn Grątkowski.

Jego następcą został w 1943 roku, ks. Michał Całka pracujący od 1934 r. w charakterze wikariusza.

Kościół w Polsce dzielił losy narodu w tragicznym dla niego okresie lat wojennych i powojennych. W sierpniu 1939 roku modlono się powszechnie o pokój i głoszono kazania patriotyczne, podtrzymując wolę obrony przed napaścią Niemiec. W czasie kampanii wrześniowej i po klęsce militarnej sytuacja Kościoła była tak samo tragiczna, jak całego narodu. Razem ze swoimi wiernymi lata okupacji przeżył późniejszy długoletni proboszcz ks. Michał Całka, ratując życie lub dając schronienie wielu mieszkańcom na swojej plebani.

Po zakończeniu działań wojennych na naszym terenie parafia wraz ze swoim duszpasterzem włączała się w nurt życia Kościoła. Już w 1946 roku dzięki staraniom proboszcza i Rady Parafialnej z dobrowolnych ofiar dokonano gruntownego remontu świątyni zarówno z zewnątrz jak i w wewnątrz.

Kościół, co było najważniejsze, przystąpił po wojnie nie tylko do odbudowy swych struktur i świątyń, ale przede wszystkim do odbudowy życia duchowego i moralnego narodu. Służyły temu programy duszpasterskie Episkopatu.

W roku 1948 odbyła się pierwsza po wojnie wizytacja duszpasterska ówczesnego biskupa lubelskiego ks. Stefana Wyszyńskiego.

W dniach 14- 22. V. 1949 r. miały miejsce misje parafialne przeprowadzone przez Ojców Redemptorystów z Zamościa. Renowacja misji odbyła się rok później. W dniach 19 i 20 VIII 1951 roku do parafii przybył Pasterz Diecezji ks. Piotr Kałwa. W czasie pobytu dokonał konsekracji kościoła parafialnego.
W ołtarzu wielkim została wmurowana kamienna płyta z relikwiami Św. Andrzeja Boboli. 2 IV 1952 r. przybył do parafii neoprezbiter ks. Marian Chomicz. Był pierwszym po wojnie wikariuszem, który podjął pracę duszpasterską w Józefowie. Rok 1956 w kościele w Polsce obchodzony był pod hasłem „Wytężona praca nad podniesieniem moralnym narodu” związane to było z przypadającą w tym roku 300 rocznicą złożenia ślubów lwowskich przez króla Jana Kazimierza i ogłoszenia Matki Bożej Królową Polski. 19 X 1958 r. w Katedrze Lubelskiej z rąk biskupa Henryka Strączkowskiego otrzymał święcenia kapłańskie rodak z Józefowa diakon Antoni Gorzant. Był on pierwszym kapłanem wywodzącym się ze społeczności józefowskiej od powstania parafii.

W drugiej połowie lat 50 tych przeprowadzono dalsze remonty i modernizacje kościoła oraz budynków parafialnych. W 1959 r. Józefów i okolice zostały zelektryfikowane. W kościele zainstalowano oświetlenie elektryczne.

W dniach 15- 22 V 1960 r. przeprowadzono drugie po wojnie misje. Nauki głosili ojcowie ze zgromadzenia św. Wincentego Paulo z Krakowa. 26 VI tegoż roku w Kalwarii Zebrzydowskiej przyjął święcenia kapłańskie z rąk ks. biskupa Karola Wojtyły brat Hubert Krzaczek- kapucyn, rodak z Józefowa. W dniach 12- 16 VI 1961r. wierni odnowili misje święte. 11 X 1962 roku papież Jan XXIII ogłosił rozpoczęcie obrad II Soboru Watykańskiego, wszystkie diecezje w Polsce przeprowadziły modlitwy w intencji Soboru pod hasłem „Czuwanie Soborowe z Maryją Jasnogórską”. W parafii Józefów modlitwy te trwały od 31 X od 18.00 do 1 listopada do godz. 18.00. Cała parafia była w łączności
z modlącą się Polską za Sobór i Episkopat. Na jesieni 1965 r. ks. proboszcz Michał Całka po ponad 30 latach pracy opuścił parafię Józefów. Parafią, która przez 10 lat nie miała proboszcza, zarządzał ks. wikariusz Stanisław Madej.

W ostatnią niedzielę roku liturgicznego 1966 ks. biskup Jan Mazur dokonał poświęcenia dwóch kamiennych tablic wmurowanych w ściany prezbiterium kościoła, jedna na pamiątkę 1000 lecia Chrztu Polski, druga z racji konsekracji

świątyni w 1951 r. W dniach 17- 24 V 1970 r. odbyły się kolejne misje święte, które przeprowadzili księża Sercanie. 29 listopada 1970 roku po raz pierwszy została odprawiona w świątyni msza święta w języku ojczystym. Obraz Matki Bożej Częstochowskiej, który nawiedzał diecezje w Polsce, rozpoczął swą peregrynację w diecezji lubelskiej od parafii Tomaszów Lubelski. Do parafii Józefów przybył 12 XI 1971 r. Na pamiątkę nawiedzenia miejscowy rzeźbiarz Jan Kudełka zbudował grotę i wyrzeźbił Matkę Bożą. Usytuowana jest ona na placu przykościelnym po lewej stronie.

W okresie adwentu 1971 r. po raz pierwszy w historii parafii została odprawiona Msza św. dla chorych w prywatnym mieszkaniu w Górnikach.

Parafia Józefów otrzymała „Decyzję Wydziału Rolnictwa i Leśnictwa Prezydium Powiatowej Rady Narodowej z dnia 7 XII 1972 r.”, która zabierała parafii 2322 m kw ziemi na budowę obiektów państwowo- społecznych. Koszt odszkodowania wyniósł 13.932 zł. Pół roku później parafia otrzymała kolejne pismo z Dyrekcji Inwestycji Miejskiej Północ o wyrażenie zgody na odstąpienie działki nr 121/1 o powierzchni 5.180 m kw za odszkodowaniem. Zarząd parafii w porozumieniu z biskupem lubelskim Piotrem Kałwą wyraził zgodę. 21 XI 1974 r. po uprzednim wywłaszczeniu uszczuplono parafialne beneficjum o 7 500 m kw.

W latach 1965- 75 wikariusz zarządca ks. Stanisław Madej wraz z parafianami dokonał zmiany polichromii w świątyni, zostały pozłocone wszystkie ołtarze, a także zainstalowano kumulacyjne ogrzewanie kościoła. Wspomniany ksiądz 30 IV 1975 r. na własną prośbę opuścił parafię.

Proboszczem został ks. Edward Kłopotek. Objął on parafię 26 VI 1975 r. Nastały bardzo trudne dni w parafii. Część parafian nie zaakceptowała wyjazdu z parafii ks. Stanisława Madeja i odeszła od kościoła katolickiego, tworząc struktury nowej parafii polsko- katolickiej. Deklarację do tej parafii wyraziło około 300 rodzin. Pierwsze nabożeństwo kościoła polsko- katolickiego odbyło się 19 X 1975 roku w Długim Kącie.

23 VIII 1975 roku w nawie kościoła parafialnego wybuchł pożar, spłonęły trzy obrazy Matki Bożej Nieustającej Pomocy, św. Anny, św. Franciszka. Sprawcy nie zostali ustaleni. Od miesiąca września 1975 r. ks. proboszcz wprowadził mszę św. wieczorową. W pierwszych dniach grudnia 1975 r. do parafii przyjechały siostry zakonne Franciszkanki Misjonarki Maryi. Pierwszymi siostrami w parafii były: s. Katarzyna Jagodzińska (s. Wiesława) i s. Michalina Łuczkiewicz. Zamieszkały w domu parafialnym przy ul. Wojska Polskiego 8.

W 1976 r. została odnowiona kaplica boczna po pożarze. 9 VII 1979 r. z parafii odszedł ks. Edward Kłopotek na stanowisko proboszcza i dziekana w Hrubieszowie.

Cztery lata pobytu ks. Kłopotka to bardzo trudny czas dla miejscowych duszpasterzy i wiernych Józefowa. Mimo to dzięki staraniom ks. proboszcz Edwarda Kłopotka w świątyni zainstalowano 40 ławek, zgromadzono materiały na budowę nowej plebani jak i dokonano odwodnienia wokół kościoła.

W lipcu 1979 roku do parafii przybył nowy proboszcz ks. Stanisław Gliniak. Jesienią tegoż roku rozpoczęto budowę nowej plebani. W dniach od 1 VI- 8 VI 1980 r. parafia przeżyła Misje św., które przeprowadzili ojcowie Jezuici
z Warszawy. 5 VIII 1980 r. udała się 43 osobowa pielgrzymka piesza na Jasną Górę pod przewodnictwem miejscowego wikariusza… W dniach 17- 18 X odbyła się wizytacja ks. Biskupa Zygmunta Kamińskiego, w czasie której odbyło się spotkanie z mieszkańcami Stanisławowa na którym omawiana była kwestia budowy kaplicy dojazdowej.

We wrześniu 1985 r. za zgodą kurii biskupiej w kościele parafialnym wmurowano i odsłonięto tablicę pamiątkową dla uczczenia poległych i żyjących żołnierzy AK.

Tablicę ufundowali żyjący towarzysze broni. 9 VI 1987 r. do Polski przybył z III pielgrzymką Jan Paweł II, na trasie pielgrzymki znalazł się Lublin do którego z naszej parafii udali się wierni wraz ze swoimi duszpasterzami.

Biskup lubelski Bolesław Pylak dekretem z dnia 2 X 1987 roku powołał nowy dekanat Józefów. W skład dekanatu wchodziły następujące parafie: Aleksandrów z dekantu Tarnogród, Górecko, Józefów, Tereszpol z dekanatu Szczebrzeszyn, Majdan Sopocki i Susiec z dekanatu Tomaszów Lubelski, dziekanem został ks. kanonik Stanisław Gliniak.

Od roku 1989 nastąpiły wielkie zmiany polityczne i gospodarcze w naszym kraju. W 1990 r. lekcje religii wróciły do szkół; 3 VI 1991 r. po raz IV przybył do Polski papież Jan Paweł II, wierni wraz z duszpasterzami udali się na spotkanie do Lubaczowa oraz 15 VIII do Częstochowy na Światowe Dni Młodzieży. Miejscowa młodzież pod przewodnictwem ks. wikariusza Stanisława Swórki w liczbie około 100 osób uczestniczyła w tym spotkaniu.

25 III 1992 roku biskup ogłosił dokument Ojca Świętego Jana Pawła II „Totus Tuus Polonie Populus”stanowiący o odłączeniu z diecezji lubelskiej 10 dekanatów i powstanie diecezji zamojsko- lubaczowskiej. Pierwszym biskupem nowo powstałej diecezji został ks. biskup Jan Śrutwa.

Staraniem parafian i dbałości proboszcza w latach 80 i 90- tych przeprowadzono wiele prac przy kościele. Świątynia otrzymała nowe tynki zewnętrzne, 11 witraży w oknach, 4 konfesjonały dębowe, stacje drogi krzyżowej, podium dębowe, na którym stoi stół eucharystyczny, nowe oświetlenie głównego ołtarza- oryginalne trzy żyrandole i kinkiety z poroży. Wokół kościoła został ułożony chodnik z kostki brukowej. Nieopodal świątyni została zbudowana trzykondygnacyjna plebania, zagospodarowano także teren wokół niej.

Od 2003 r. proboszczem parafii Józefów oraz dziekanem dekanatu Józefów został ks. Zenon Mrugała, który kontynuuje dzieło swoich poprzedników troszcząc się o potrzeby materialne jak i duchowe parafii. Aktualnie w parafii pracują także księża wikariusze: ks. Paweł Dynaka (od 2021 r.) oraz ks. Łukasz Wojtaszek (od 2023 r.).

W 2006 roku adoptowano pomieszczenie w wieży północnej na kaplicę z obrazami. W 2010 roku dokonano renowacji ołtarza św. Antoniego, a w 2011 r. Przemienienia Pańskiego. W 2013 roku wykonano podjazd dla osób

niepełnosprawnych przy bocznych drzwiach kościoła. Na placu przykościelnym w r. 2010 usytuowano drewnianą stajenkę betlejemską z figurami rzeźbionymi z kamienia józefowskiego.

Ale parafia to nie tylko kościół i kapłani, to przede wszystkim wspólnota wiernych, osób, które poprzez swoje zaangażowanie ją tworzą. To chociażby organiści, np.: pan Wincenty Dziekański, Julian Czaporowski, Jerzy Pudełko, Edward Polski, Grzegorz Zgutka, Kacper Studnicki oraz Agata Burda. To także kościelni; Antoni Zawiślak, Jan Zawiślak, Jan Sitarz, Janusz Krzaczek.

Od początku istnienia parafii były w niej grupy i wspólnoty religijne o rożnych charyzmatach; i tak należy tu wymienić bractwo różańcowe, istniejący od 1992 r. Legion Maryi; Stowarzyszenie Matki Boskiej Bolesnej Patronki Dobrej Śmierci działające w naszej parafii od 1996r., czy liczne Koła Żywego Różańca.

Chrześcijanin to człowiek żyjący wiarą, modlitwą ale i czynami na rzecz innych, wszak „wiara bez uczynków jest martwa”kierując się tymi prawdami grupa parafian w liczbie 15 osób utworzyła przy kościele w Józefowie zespół charytatywny, który z czasem przekształcił się w prężnie działający Parafialny Zespół Caritas, który organizuje wszelaką pomoc osobom najbardziej potrzebującym. Ponadto w naszej parafii działają: Krucjata Wyzwolenia Człowieka, Oaza Młodzieżowa, Liturgiczna Służba Ołtarza, Rodzina Serca Jezusowego, Schola, Szkolne Koło Caritas, Wspólnota Chrystusa Zmartwychwstałego Galilea, Złota Róża Różańcowa, Z Maryją uratuj człowieka.

Kończąc powyższe rozważania z całą pewnością nie wyczerpują one tematu, gdyż wiele obszarów życia parafialnego zostało tu zaledwie zasygnalizowanych, a nawet pominiętych. Z całą pewnością wiele osób przez nieuwagę lub braki pamięci lub po prostu z braku materiału źródłowego, zostało nie wymienione z nazwiska. Mam nadzieję, że nikt nie weźmie tego za złe, bo przecież nie ludzka pamięć i wdzięczność są najważniejsze lecz, to że ich imiona są zapisane

w niebie, a Bóg odda im według ich zasług.

Opracowała Katarzyna Traczyk- Surmacz na podstawie:

1. Archiwum parafii p. w. Niepokalanego Poczęcia N.M.P. w Józefowie: Kronika parafii Niepokalanego Poczęcia N.M.P.

2. Informator historyczno- administracyjny Diecezji Lubelskiej, pod red. Marka Zahajkiewicza, Lublin 1985

3. Ćwik W., Dzieje Józefowa, Rzeszów 1992

4. Dudek M., Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Józefowie
w latach 1945-1996, Lublin 1999.